Założyciel skautingu, generał Robert Baden-Powell w podsumowaniu własnych doświadczeń podkreślał, że wychowanie większy skutek może odnieść w małych zespołach, gdzie młodzi ludzie, na ile to możliwe, sami odpowiadają za swój rozwój. Było to bardzo śmiałe i nowatorskie podejście do wychowania, na które nie zdecydowała się żadna inna organizacja. Generał Baden-Powell stosując metodę prób i błędów rozwijał i wykorzystywał metodę małych grup podczas pełnienia funkcji wojskowych. Pomysły przetestował podczas obozu chtopięcego na wyspie Brownsea.
Harcerze z Józefowa wykorzystali jeden tydzień ferii zimowych na zorganizowanie kursu zastępowych. Przyszli zastępowi uczyli się kierować pracą zastępu. Było to jednym z elementów programu zaktywowania systemu zastępowych. Jest on oryginalnym pomysłem harcerstwa na wychowanie. Przyjrzyjmy się dziś bliżej temu systemowi…
SYSTEM MAŁYCH GRUP
Założyciel skautingu, generał Robert Baden-Powell w podsumowaniu własnych doświadczeń podkreślał, że wychowanie większy skutek może odnieść w małych zespołach, gdzie młodzi ludzie, na ile to możliwe, sami odpowiadają za swój rozwój. Było to bardzo śmiałe i nowatorskie podejście do wychowania, na które nie zdecydowała się żadna inna organizacja. Generał Baden-Powell stosując metodę prób i błędów rozwijał i wykorzystywał metodę małych grup podczas pełnienia funkcji wojskowych. Pomysły przetestował podczas obozu chtopięcego na wyspie Brownsea, a potem wydał „Skauting dla chłopców (Scouting for Boys). Zaczęły powstawać pierwsze drużyny skautowe… i trwa to do dziś przez blisko 100 lat istnienia ruchu harcerskiego.
Dzisiaj, tak samo jak na początku XXw., chłopcy nadal tworzą własne „paczki”. Jest to naturalna forma organizacji, miejsce do pracy i zabaw. Wprowadzając system małych grup wykorzystujemy po prostu naturalne zdolności dzieci. Patrol i zastęp to jednostki, które są punktem wyjścia do wspólnych działań, w których chłopcy pracują razem jako równoprawni członkowie.
W takiej naturalnej grupie zrodzi się przywódca, który wyłoni się z grupy samoistnie lub zostanie przez nią wybrany. Czasami „kierownictwo” zmienia się i nie ma w tym nic niezwykłego. W zastępie przywódca może się czasem zmienić, bo z grupy wyłoni się nowy, innym razem nowy może być wybrany przez członków zastępu. By odnieść maksymalną korzyść z pracy systemem małych grup, trzeba przywódcy zastępu powierzyć prawdziwą odpowiedzialność, jaką miałby w naturalnej „paczce”. Jeśli dana jest tylko część odpowiedzialności, osiągane rezultaty są również częściowe. Założyciel skautingu twierdził, że głównym celem systemu małych grup jest powierzenie odpowiedzialności chłopcu, gdyż jest to bardzo dobra pomoc w pracy nad własnym charakterem. Generalnie, zastępowy musi mieć naturalne predyspozycje przywódcze, o czym należy pamiętać, jeśli chce się uzyskać rezultaty w pracy systemem małych grup.
System małych grup jest metodą, za pomocą której dzieci i młodzież pobudzane są do indywidualnego rozwoju fizycznego, intelektualnego, duchowego i społecznego poprzez dobrowolny udział w pracy i zabawie.
HARCERSKI ZASTĘP JAKO MAŁA GRUPA
Formowanie zastępów bazuje na naturalnej skłonności do łączenia się rówieśników w grupy.
Poprzez członkostwo w zastępie harcerz zostaje wciśnięty w jego działania; jego praca będzie doceniona, a nieobecność zauważona. Jego życie łączy się z innymi; on sam troszczy się o swoich kolegów i, co równie ważne, oni troszczą się o niego. Tylko mała grupa może zapewnić istnienie takich układów między harcerzami.
Poprzez angażowanie się z tygodnia na tydzień w pracę zastępu również osobisty wkład w te zajęcia – chłopiec czy dziewczynka zostają zauważeni przez swoich kolegów. Rozwija się wzajemne zaufanie, a w efekcie powierzane są coraz bardziej odpowiedzialne zadania. Dzięki temu harcerz może spełniać coraz ważniejsze role.
Przez wspólne działanie harcerze uczą się – każdy zgodnie z własnymi możliwościami, we własnym tempie. Niemniej wszyscy są zdolni do przeżywania nowych spraw we współpracy, dostosowując się do innych, budując wspólnotę. Razem uczą się zasad bycia w większej społeczności – klasie, miejscowości, własnej Ojczyźnie, w świecie.
Zaletą systemu małych grup jest to, że wszyscy uczą się od siebie nawzajem i nie jest tu potrzebna szczególna opieka czy nadzór dorosłych.
Zastępy zawsze rozwijają własną tożsamość i identyfikację – mają nazwę, proporzec, obrzędowość i własne, tajemne dla innych miejsce. Potrzeba odrębności jest ważna, choć sposób manifestowania swej inności wciąż się zmienia, zależy od decyzji samych harcerzy i środowiska, w którym działają. Poprzez wyraźnie zaznaczoną odrębność zastępu harcerze zyskują świadomość, czym on jest i są dumni z przynależności do grupy, którą sami stworzyli.
Nikt nie lubi, by mówić mu, co i jak ma zrobić i jakich dokonywać wyborów. Jest to prawda oczywista. Kierujemy się nią wybierając współpracowników, przyjaciół. Podobnie rzecz się ma z dziećmi. One także wolą się spotykać z ludźmi, którzy mogą się stać ich przyjaciółmi, a nie nadzorcami; działanie staje się wtedy przyjemniejsze i łatwiejsze. Młodzi ludzie lubią być razem, harcerz bardziej angażuje się w pracę, jeśli będzie mógł działać ze swoimi przyjaciółmi, ludźmi w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju, z podobnymi zainteresowaniami i zdolnościami.
KURS ZASTĘPOWYCH W JÓZEFOWIE
Kurs był zorganizowany przez 5 Dryżynę Harcerską „LEŚNI”. Wzięli w nim udział harcerze Szczepu im. R.G. Hamiltona w Józefowie (3 D.H. „ZAWISZACY” i 5 D.H. „LEŚNI”).
Kadrę kursu stanowili: Sylwia Strzeżysz, Marek Rudnicki, Michał Rudnicki, Mirek Grodzki.
Dziękujemy harcerzom ze Szczepu Harcerskiego „WAGANCI” oraz Dyrekcji Szk. Podst. nr 2 w Józefowie za udostępnienie miejsca na odbycie kursu.
Część 2
Wykorzystano materiały Centralnej Szkoły Instruktorskiej ZHP