Druha Tomasza Strzembosza spotkałem po raz pierwszy w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy na Rynku Starego Miasta. W tym dniu miałem zajęcia ze studium wojskowego, więc na spotkanie przyszedłem w mundurze.
Druh Tomasz był pracownikiem Działu Oświatowego Muzeum, jak później dowiedziałem się, był współorganizatorem ekspozycji muzealnej na III piętrze Muzeum, poświęconej m. in. Organizacji „Wawer” Aleksandra Kamińskiego, a także harcerzom Szarych Szeregów. Jest tam m. in. chusta i pas harcerski Alka Dawidowskiego. Siostra Alka, Maryla była żoną Tomasza. Po raz drugi widziałem Go i słuchałem recytującego poezje własnego autorstwa, na temat śmierci Tadeusza Zawadzkiego, „Zośki” w akcji Sieczychy. Było to, pamiętam dokładnie, dnia 19 -go maja 1957 roku. Pamiętam, ponieważ w tym dniu, przy ognisku, w pobliżu miejsca, gdzie miała miejsce akcja odbicia więźniów w Celestynowie, składałem Przyrzeczenie Harcerskie, a krzyż serii XXXVII, nr 447 wręczał mi ksiądz harcmistrz Wincenty Malinowski, proboszcz z Józefowa. Na jego sutannie błyszczał krzyż na czerwonej podkładce. Druh Tomasz wygłaszał gawędę o Szarych Szeregach. Słuchaliśmy zafascynowani tematem i sposobem przekazywania. Oczy miałem na pewno wilgotne. Należałem wtedy do II Józefowskiej Drużyny Starszoharcerskiej, zorganizowanej przez druha d. p. p . (drużynowy po próbie, granatowa podkładka pod krzyżem), Adama Strzembosza, brata Tomasza. Miałem także szczęście poznać ich siostrę (byli trojaczkami), Teresę, dzisiaj kandydatkę na ołtarze. Mój drużynowy był w czasach III Rzeczypospolitej Ministrem Sprawiedliwości, następnie I Prezesem Sądu Najwyższego, profesorem doktorem habilitowanym w zakresie nauk prawnych.
Kolejne moje spotkanie z druhem Tomaszem miało miejsce na Uniwersytecie Warszawskim, w roku 1972, dniu obrony jego pracy doktorskiej z historii, o ile dobrze pamiętam, na temat: oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944. Pracę oceniono bardzo wysoko. Wszyscy troje mieszkali w Michalinie, a Adam ożenił się również z harcerką Zosią Mont z Józefowa, mieszkała przy ul. Mickiewicza. Po raz ostatni spotkałem Tomasza z żoną, jako gości honorowych Zjazdu ZHP, chyba w 1974 roku. Ustosunkowany był sceptycznie do metodyki ówczesnego ZHP i jego celów. Potem to zrozumiałem, kiedy wprowadzono Harcerską Służbę Polsce Socjalistycznej….
Usłyszałem o Nim w roku 1980, kiedy powstawały Kręgi Instruktorów im. Andrzeja Małkowskiego, zawzięcie tropione przez esbeków i odżegnywane od czci w komitetach partyjnych.
Zawsze podziwiałem Jego twórczość naukową i mam pokaźny zbiór Jego prac. Odszedł na Wieczną Wartę. Cześć Jego Pamięci
Wieczny Odpoczynek racz mu dać Panie…
Biała Sowa
Tomasz Strzembosz urodził się w 1930 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a potem na Uniwersytecie Warszawskim ze specjalizacją archiwalną. Z powodów politycznych magisterium uzyskał dopiero w 1959 roku. Od jesieni 1952-go rozpoczął pracę zawodową w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Warszawie, następnie w Archiwum Głównym Akt Dawnych, skąd w sierpniu 1953 roku na wniosek Koła ZMP przy Państwowej Służbie Archiwalnej w Warszawie, został usunięty z pracy.
Pracował krótko jako robotnik i od 1954 roku przez 12 lat w Dziale Oświatowym Muzeum Historycznego Miasta Stołecznego Warszawy. W 1966 roku rozpoczął pracę w Pracowni Dziejów Polski w II Wojnie Światowej w Instytucie Historii PAN. W 1991 roku otrzymał tytuł profesora. Wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a od 1991 roku kierował Samodzielną Pracownią Dziejów Ziem Wschodnich II RP w Instytucie Studiów Politycznych PAN, W latach 1972-1980 był członkiem elitarnego Polskiego Klubu Górskiego.
Od jesieni 1980 roku uczestniczył w pracach NSZZ Solidarność w Instytucie Historii PAN jako wiceprzewodniczący Koła, w latach 1982-1989 był członkiem podziemnej Rady Edukacji Narodowej i uczestniczył w pracach Społecznego Komitetu Wydawnictw Niezależnych.
Był także wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Archiwum Wschodniego w latach 1989-1994 oraz wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Studiów Politycznych PAN. Jest współzałożycielem „Komitetu Upamiętniającego Polaków Ratujących Żydów”.
Tomasz Strzembosz od 1945 roku był związany z harcerstwem. W 1980 roku był jednym z inicjatorów Kręgów Instruktorów im. Andrzeja Małkowskiego, potem współtworzył Niezależny Ruch Harcerski i był jego wiceprzewodniczącym. W 1989 roku – jeden z twórców Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, następnie przez dwie kadencje jego przewodniczący, a od 1992 roku – honorowy przewodniczący ZHR.
W 2003 roku profesor Strzembosz otrzymał tytuł honorowego obywatela Jedwabnego w Podlaskiem, za prezentowanie prawdy historycznej dotyczącej postaw mieszkańców Jedwabnego w czasie II wojny światowej. Jego ostatnia opublikowana książka nosi tytuł „Antysowiecka partyzantka i konspiracja nad Biebrzą X 1939-VI 1941”.
W ostatnich latach, za krytykę prof. J. T. Grossa był wielokrotnie atakowany przez Gazetę Wyborczą.
Wieczny Odpoczynek racz mu dać Panie…