Zapewne tylko nieliczni nie słyszeli o sensacyjnej, supernowoczesnej, jak na tamte czasy, maszynie szyfrującej Enigma. Sensacją II wojny światowej było złamanie kodu tej niezwykłej, niezawodnej w szyfrowaniu (w mniemaniu niemieckiego wywiadu) maszyny. Tajemnicę konstrukcji i zasady działania Enigmy rozwiązali trzej polscy matematycy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Zastosowanie klucza matematycznego, polegającego na wykorzystaniu właściwych cech maszyny, pozwoliło im na stworzenie sobowtóra niemieckiej Enigmy i wypracowanie sposobu odczytywania szyfrów.
Złamanie szyfru było wielkim i bezcennym podarunkiem dla brytyjskich i francuskich sprzymierzeńców, przekazanym im jeszcze przed wybuchem wojny. W ocenach historyków wywiadu brytyjskiego Enigma skróciła wojnę o trzy lata. Właściwie odczytywane, przechwytywane depesze niemieckie i umiejętnie wykorzystywane wiadomości otrzymywane z Enigmy, przyczyniły się np. do pobicia generała Roomla. W czasie bitwy o Normandię dowódcy alianccy znali z Enigmy dyslokację sił niemieckich, tajne plany i zamiary Hitlera. Enigma była więc największym i najwartościowszym wkładem Polaków do zwycięstwa nad Niemcami.
Niestety, jak to zwykle bywa w życiu – sukces ma wielu ojców. Rola polskich kryptologów od początku była więc pomniejszana. Pisano po wojnie o pomocy Polaków dla brytyjskiego wywiadu, ale ostateczne zasługi przypisano kryptologom brytyjskim.
Obszerny raport opracowany przez Mariana Rejewskiego o złamaniu kodu maszyny, protesty historyków w wielu krajach, wreszcie świadkowie wydarzeń pozwoliły prawdzie przebić się do świadomości ludzi. Wszystkie te rewelacje były trzymane przez długie lata w sekrecie i wielkiej tajemnicy. W książce o Enigmie J. Garliński napisał kwintesencję tego niezwykłego faktu: ”(…)Ta skromna, niepozorna skrzynka Enigmy jest symbolem jednego z największych osiągnięć okresu przedwojennego i II wojny światowej. Było to osiągnięcie ciche, trzymane w najgłębszej tajemnicy, ukryte do niedawna w najtajniejszych archiwach, nadal znane tylko częściowo, dokonane przez ludzi prawie anonimowych. Ich osiągnięć nie kwitowały meldunki z licznych frontów, ich nazwiska nie znajdowały się na listach odznaczonych herosów, ich fotografie nie biły w oczy z nadzwyczajnych wydań wojennych pism. Przesunęli się przez horyzont sześcioletniej wojny jak widma, tak enigmatycznie jak nazwa maszyny, której sekret potrafili złamać”.
Tyle wprowadzenie do propozycji, którą chciałabym przedstawić drużynowym harcerskim pod rozwagę, przekazując projekt wymagań sprawności Enigma.
Zanim sprawnościami zainteresują się harcerze, muszą one jeszcze być zatwierdzone i upowszechnione przez Główną Kwaterę ZHP. Mam również nadzieję, że po wnikliwej lekturze przez wytrawnych harcowników, uda się proponowane sprawności uzupełnić dodatkowymi wymaganiami i zadaniami.
Symbolem graficznym w każdym przypadku będzie maszyna szyfrująca, z odpowiednim kolorem obramowania znaczka sprawności (granatowym, zielonym i czerwonym).
Enigma pochodzi od gr. ainigma i oznacza zagadkę, tajemnicę.
Poprzez zdobywanie tych sprawności harcerka i harcerz mogą odnaleźć swoje zainteresowania i je rozwijać. Jest to także sprawdzona forma samokształcenia oraz przyswojenia pożytecznej wiedzy i umiejętności.
Rozwinięcie i uzupełnienie tematu Enigmy może stanowić lektura poniższych książek:
ULA BUGAJ
Józef Garliński: Enigma. Tajemnica II wojny światowej. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999 Stanisław Strumph Wojtkiewicz: Sekret Enigmy. Iskry, Warszawa 1979
Rudolf Kippenhahn: Tajemne przekazy. Szyfry, Enigma i karty chipowe. Prószyński i S-ka, Warszawa 2000
Andrew Hodges: Enigma. Życie i smierć Alana Turinga. Prószyński i S-ka, Warszawa 2002
*Enigma – Szyfrant
1. Dowiedział się o maszynie szyfrującej Enigma i opowiedział o tym w zastępie/drużynie
2. Poznał kilka rodzajów szyfrów i umie się nimi posługiwać
3. Wymyślił własny szyfr dla zastępu
4. Zaszyfrował tekst (np. list w grze terenowej, zawiadomienie, wezwanie, ostrzeżenie)
5. Pomógł wymyślić tajne imiona wszystkim członkom zastępu
** Enigma – Kryptolog
1. Dowiedział się o twórcy maszyny szyfrującej oraz o Polakach, którzy złamali szyfr Enigmy
2. Pełnił funkcję szyfranta w drużynie
3. Zna kilka metod kryptograficznych
4. Sporządził instrukcje kodowania modyfikując jeden ze znanych sposobów i wymyślając własny system (sposób szyfrowania)
5. Zaprojektował i nauczył innych harcerzy umownych sygnałów
6. Zaprojektował sieć alarmową zastępu i przećwiczył działanie tej sieci
7. Wie w jaki sposób szyfrowano tajne informacje dawniej i jak się to czyni obecnie
*** Badacz Enigmy
1. Dowiedział się o zasadach działania maszyny szyfrującej Enigma
2. Przygotował i wygłosił gawędę nt. roli Enigmy podczas II wojny światowej
3. Dowiedział się w jaki sposób łamano szyfry dawniej i potrafi podać przykłady
4. Prowadzi tajemną korespondencję z innymi członkami zastępu, posługując się „siatką”
5. Zaprojektował pomnik upamiętniający bohaterów rozpracowania Enigmy
6. Dowiedział się gdzie się znajduje tablica pamiątkowa poświęcona trzem polskim matematykom, którzy złamali kod Enigmy (lub był w tym miejscu)
7. Ogłosił i przeprowadził konkurs w zastępie (drużynie) na temat tajnych sposobów komunikowania się.