Wzbogacaj swą osobowość,
kiedy tylko możesz
O kształceniu, kompetencjach
Kiedy Magda poprosiła mnie o napisanie „artykuliku” o potrzebie ciągłego kształcenia i samokształcenia się przez harcerzy, pomyślałam sobie: „artykuliku”? – to przecież temat na książkę. Jak zmieścić najważniejsze treści w kilkunastu zdaniach? Spróbuję najogólniej…
Pochodzenie terminu kształcenie wywodzi się ze źródłosłowu kształt, bo kształcenie jest w istocie nadawaniem kształtu samodzielnie i twórczo zdobywanej i przyswajanej wiedzy. Kształcenie jest szerszym terminem niż nauczanie i o wiele pełniejszym procesem niż nauczanie. Od razu przyszło mi na myśl, żeby napisać, iż kształcenie dotyczy wyłącznie ludzi normalnie rozwiniętych i w pełni świadomych, czego nie można powiedzieć o dzieciach oligofrenicznych (np. debilnych), jakkolwiek w jakimś ograniczonym zakresie można je uczyć i nawet nauczyć określonych rzeczy. To samo dotyczy zwierząt, które można nauczyć konkretnych czynności (co znakomicie widoczne jest w cyrku). Ale kształcenie i samodoskonalenie jest „zarezerwowane’ wyłącznie dla osób świadomych.
Bogusław Kaczyński powiedział, że „tak jak człowiek musi jeść, tak samo powinien ładować się intelektualnie”. Potrzeba permanentnego kształcenia odnosi się do całego życia psychicznego i osobowości człowieka, sprzyja dorabianiu się przez niego własnych poglądów, odczuć i przekonań, dzięki czemu umożliwia mu kształtowanie własnych poglądów na świat oraz nacechowanej indywidualnością postawy życiowej, a w rezultacie stania się kimś oryginalnym, jedynym w swoim rodzaju.
Bez względu na to, jak jesteś dobry w tym co robisz lub za takiego się uważasz, zawsze jest jeszcze miejsce na to, żeby zrobić to lepiej, doskonalej. Nie powinieneś druhu lub druhno zatrzymać się na poziomie przewodnika, czy podharcmistrza noszącego zieloną podkładkę pod krzyżem, jeśli już zdobyłeś ten stopień. Nie powinieneś też spocząć na laurach, gdy zdobyłeś najwyższy w ZHP instruktorski stopień harcmistrza. Samodoskonalenie jest zasadniczą kwestią dla rozwoju organizacji, w której jesteśmy. Już jesteś dobrym drużynowym, ale możesz być jeszcze lepszym, jeśli tylko zechcesz.
Celem dokształcania powinno być nauczenie się lepszego wykorzystania naszych naturalnych cech, naszej osobowości i inteligencji, lepszej interpretacji i pełniejszego wykorzystania dotychczasowego doświadczenia oraz lepszego i bardziej świadomego sposobu korzystania z przyszłych doświadczeń.
Warto poświęcić trochę czasu na poznawanie nowych zagadnień, chociażby takich jak: rola przywódcy, doskonalenie własnej osobowości, cele i procesy zarządzania, organizacja pracy własnej, zarządzanie czasem, motywowanie, komunikacja interpersonalna, planowanie, negocjowanie itp. zagadnienia. Posiadanie wiedzy na ich temat sprawi, że będziemy wyróżniać się od innych, będziemy wyraźnie kompetentniejsi.
W oczach dzieci wszyscy dorośli zdają się posiadać autorytet, wydają się im mądrzy i umiejący wszystko. Dla zucha wódz gromady jest często mistrzem, wzorem do naśladowania.
W miarę jak dziecko dorasta, stopniowo odkrywa, że jego dorośli idole są często kolosami na glinianych nogach, że osoby, w które wpatrywał się „jak w obrazek” są w gruncie rzeczy całkiem zwyczajni, że nie mają nieograniczonej władzy, mądrości i nierzadko mylą się w swych sądach.
A do tego często są niekompetentni, ich umiejętności nie wystarczają, by spełnić oczekiwania innych. Chcąc więc podnieść swoją wartość i znaczenie w grupie czy środowisku należy dołożyć wszelkich starań, by rozwijać już posiadane oraz nabywać nowe kompetencje. Kompetencje to właśnie zastosowanie wiedzy, umiejętności i zachowań w działaniu.
Wspaniale jest usłyszeć o sobie, że jest się kompetentnym przybocznym, drużynowym, kwatermistrzem, komendantem, szczepowym, itd. Rozwój kompetencji odbywa się wyłącznie przez szkolenia, doskonalenie, dokształcanie. W gruncie rzeczy trudno sobie wyobrazić dobrego lidera, który zaniechał osobistego rozwoju. Nienasycona ciekawość życia i świata i nieugaszone pragnienie ciągłego kształcenia się powinny towarzyszyć każdemu harcerzowi, niezależnie od wieku i stopni, a zdobywanie nowych umiejętności i kwalifikacji być metodą na niewyczerpane możliwości w obszarze naszego działania.
hm Urszula Bugaj