Święci
Chrześcijanie, w których życiu uznajemy i czcimy szczególny wysiłek dążenia do naśladowania Chrystusa oraz to, czego On w nich dokonat. Od X w. fakt świętości potwierdzany jest uroczyście dokumentem papieskim. Początkowo za świętych uważano tylko męczenników (świadkowie krwi); od V w. mianem „święty” obejmuje się również tych, którzy nie będąc męczennikami, publicznie wyznają swą wiarę (wyznawcy).
Kult świętych
Świętych nie uwielbia się. Oddaje się im jedynie cześć i prosi o wstawiennictwo. Cześć świętych jest formą pobożności rozpowszechnioną przede wszystkim wśród katolików.
Kanonizacja
Uroczyste orzeczenie Kościoła, mówiące o tym, że jakiś zmarły słusznie dostępuje czci jako święty i że można zwracać się do niego publicznie z prośbą o wstawiennictwo. Mocą tego orzeczenia święty wpisany jest do katalogu świętych. Pierwszy dokument kanonizacyjny pochodzi z dnia 31 stycznia 993 r. (Ulryk z Augsburga). Wstępem do procesu kanonizacyjnego jest beatyfikacja. Kanonizację poprzedzają staranne badania („proces kanonizacyjny”). Święci pierwszych dziewięciu wieków historii Kościoła nie byli w ten sposób „kanonizowani”. Zawsze istotne jest powszechne oddawanie czci zmarłemu przez społeczność wierzących. Cześć tę potwierdza obecnie Kościół uroczystym aktem kanonizacji. Kościół jest głęboko przekonany, że święci żyją w Chrystusie, w pełnej wspólnocie z Bogiem.
Święto Wszystkich Świętych
Święto kościelne, w którym Kościół katolicki wspomina wszystkich znanych i anonimowych świętych. Obchodzi się je 1 listopada.
Krwawe prześladowania Kościoła w I w. rozbudziły także kult męczenników. Dzień ich zgonu uważano za dzień ich narodzin dla nieba. Dlatego już od V w. kult prywatny przerodził się w urzędowy, powszechny. 13 maja 608 r. papież Bonifacy IV, rzymską świątynie pogańską, ku czci zwłaszcza nieznanych bóstw (Panteon), poświęcił Matce Bożej i świętym męczennikom. W VIII w. papież Grzegorz III w kościele św. Piotra otworzył kaplicę poświęconą Wszystkim Świętym, nie tylko męczennikom. W Anglii pojawiło się święto Wszystkich Świętych w połowie VIII w. obchodzone 1 listopada. Święto poprzedzone było wigilią, a od XV w. otrzymało także oktawę. Reforma z 1955 r. usunęła wigilię i oktawę. Natomiast papież Jan XI w 935 r. ustanowił osobne święto ku czci Wszystkich Świętych, wyznaczając je na dzień 1 listopada.
Zaduszki, Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych
Kościół wspomina 2 XI w liturgii wszystkich wierzących w Chrystusa, którzy odeszli już z tego świata, a teraz przebywają w czyśćcu. Przekonanie o istnieniu czyśćca jest jednym z dogmatów naszej wiary.
Obchód Dnia Zadusznego zainicjował w 998 r. św. Odylon (+ 1048) – opat klasztoru benedyktyńskiego z Cluny (Francja). Praktykę tę początkowo przyjęły klasztory benedyktyńskie, ale wkrótce za ich przykładem poszły także inne zakony i diecezje. W XIII w. święto rozpowszechniło się na cały Kościół Zachodni. W wieku XIV zaczęto urządzać procesję na cmentarz do czterech stacji. Piąta stacja odbywała się już w kościele, po powrocie procesji z cmentarza. Przy stacjach odmawiano modlitwy za zmarłych i śpiewano pieśni żałobne. W Polsce tradycja Dnia Zadusznego zaczęła się tworzyć już w XII w., a z końcem wieku XV była znana w całym kraju. W 1915 r. papież Benedykt XV, na prośbę opata-prymasa benedyktynów zezwolił, aby tego dnia każdy kapłan mógł odprawić trzy Msze święte: w intencji poleconej przez wiernych, za wszystkich wiernych zmarłych i według intencji Ojca Świętego.
Czyściec
Dogmat o istnieniu czyśćca – przedsionku Nieba – Kościół ogłosił na Soborze w Lyonie w 1274 r. a potwierdził i wyjaśnił na Soborze Trydenckim (1545-1563) w osobnym dekrecie. Sobór Trydencki orzekł prawdę, że duszom w czyśćcu możemy pomagać. Dogmat ten opiera się na przesłankach Pisma św. oraz na sięgającej II w. tradycji kościelnej.
Czyściec to stan, w którym znajdują się dusze, które zeszły z tego świata w grzechach powszednich i nie odbyły jeszcze na ziemi całej doczesnej kary. Według św. Katarzyny Genueńskiej, która najtrafniej pisała o tajemnicy czyśćca, największą karą dla duszy czyśćcowej jest tymczasowa rozłąka z Bogiem. Dusza ludzka poznając po śmierci Boga jako pełnię miłości pragnie zjednoczenia z Nim a równocześnie rozpoznaje, że jeszcze nie jest tego godna i sama szuka możliwości oczyszczenia. Bóg odpowiada na to pragnienie duszy poprzez czyściec, dlatego też jest on dziełem miłosierdzia Boskiego. W Polsce istnieje nawet zgromadzenie Sióstr Wspomożycielek Dusz Czyśćcowych, założone przez błogosławionego o. Honorata Koźmińskiego – kapucyna
Święto Zmarłych
Takiego święta nie ma w naszej kulturze. Nazwa była promowana w PRL, żeby nie wymieniać prawidłowej nazwy tego święta. Miało to pomóc w oderwaniu święta od Kościoła.
Dziady
Zaduszkowe zwyczaje spotykane są w różnych religiach w postaci licznych ceremoniałów – najczęściej pozostawiania pokarmów na grobach. Zwyczajom tym towarzyszył zawsze bogaty rytuał zarówno kanoniczny, jak i pozakościelny. Obrzędem tego typu były bez wątpienia tzw. Dziady, odprawiane potajemnie nocą w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Stoły zastawiano tam rozmaitym jadłem i owocami. Częstowano nim przywołane dusze zmarłych. Obrzęd ten posłużył A. Mickiewiczowi za motyw tematyczny do II cz. Dziadów. Z czasem ucztę zastąpił zwykły bochen chleba niesiony przez rodzinę na cmentarz i tam darowany najbiedniejszym tzw. „dziadowi”. Chleb dzielono na tyle kromek, ile w rodzinie zmarło osób. Dając poczęstunek ubogim, wymawiano jednocześnie imię zmarłego, za którego „dziad” powinien się modlić. Wierzono również, że zmarli zbierają się w noc zaduszkową w kościele lub kaplicy cmentarnej na wspólnie odprawianym o północy nabożeństwie.
Helloween
Halloween czerpie swoje początki z przedchrześcijańskiej tradycji celtyckiej. Zgodnie z celtyckim zwyczajem 1 listopada kończyło się panowanie boga śmierci. W tym czasie duchy zmarłych w mijającym roku wędrowały do królestwa zmarłych. Maski czarownic i ogień miały pomóc ludziom w wypędzeniu złych duchów i prowadzeniu dobrych dusz do królestwa zmarłych. Święto najbardziej popularne jest dziś w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Zobacz też: Helloween czy Święto Wszystkich Świętych?