Ile – wiele
Ile wyraża zapytanie co do ilości, lub liczby; wiele jest twierdzeniem o mnogości. Nie należy więc pytać: wiele masz lat?
Istota – jestestwo
Istota znaczy to, co istnieje w rzeczywistości (substancya), albo właściwość, na której istnienie polega. Jestestwo jest to istota uorganizowana, żyjąca, stanowiąca indywiduum. Istota organiczna – to każde ciało, każdy związek, mający cechy organiczne; jestestwo organiczne, to już ciało żyjące, lub do życia zdolne.
Który – jaki
Który jest to zaimek, donoszący się do osoby lub rzeczy , bez względu na ich własności, i jest odpowiednikiem wyrażonego, lub domniemanego zaimka „ten”. Jaki jest to zaimek, odnoszący się do własności jakiejś osoby lub przedmiotu i jest odpowiednikiem domniemanego zaimka: „taki”; np. nauczyciel (ten), który dba o swoich uczniów; nauczyciel (taki), jakim być powinien.
Następujący – następny
Następujący odnosi się do przedmiotu, który następuje w porządku kolejnym bez względu na związek z poprzednim. Następny odnosi się do przedmiotu, wypływającego z poprzedniego, jako jego następstwo.
Naznaczyć – mianować – wyznaczyć
Naznaczyć jest to zrobić na czemś lub na kimś znak. Nie powinno się mówić: naznaczyć kogoś urzędnikiem do szczególnych poleceń, lub dowódcą pułku. Na to jest wyrażenie: mianować. Można naznaczyć kogoś kredą, węglem, lub też szablą, lecz nie można naznaczyć urzędnikiem, jakoby jakiemś narzędziem. Również niewłaściwem jest użycie wyrazu „naznaczyć” dla określenia dnia lub terminu dla jakiejś czynności; nie można naznaczać posiedzenia na ten lub ów dzień, ani też naznaczać wtorku na posiedzenie; należy w takich razach mówić: wyznaczyć.
Niedługo – niezadługo
Niedługo – krótko; niezadługo – wkrótce; nie należy więc mówić: niedługo wrócę, lecz : niezadługo wrócę; natomiast: niedługo zabawię.
Spotkać – witać
Spotkać znaczy: zbliżyć się do kogo przypadkiem, nieumyślnie. Witać znaczy zblizyć się z przyjaznym zamiarem, z przychylnem życzeniem. Nie należy też mówić: nie spotkać kogo w domu, zamiast: nie zastać.
Tęgi – otyły
Tęgi znaczy silny, odporny, dzielny. Mylnie więc używają tego wyrazu dla oznaczenia nadmiernej tuszy. Często daje się słyszeć wyrażenie: tęga kobieta, zamiast: otyła. Można być chudym, lecz tęgim graczem.
Twardy – stały
Twardy (durus) jest przeciwstawieniem wyrazu: miękki. Stały jest przeciwstawieniem pojęcia chwiejny, płynny. Nie należy więc mówić: mieć twardą postawę, zamiast: stałą, ląd twardy, zamiast: ląd stały.
Znużenie – zmęczenie
Znużenie jest to wyczerpanie sił do pewnego stopnia. Zmęczenie jest to wyczerpanie sił, doprowadzone do cierpienia. Pierwsze najczęściej odnosi się do wyczerpania przy pracy umysłowej, drugie przy pracy fizycznej.
***
Źródło (tekst i ogłoszenie): Tygodnik Illustrowany z 1896 r.
Tekst został skrupulatnie sprawdzony. Pozorne błędy, to czysta polszczyzna sprzed 108 lat.
STRZ