Sprawności powinno zdobywać się dużo i przez cały czas. Gdy ich zabraknie, można wymyślać nowe. Wiele drużyn ma swoje tradycyjne najróżnorodniejsze próby i ciekawe ich oznaczenia. To taki harcerski bajer.
W Szczęśliwej Trzynastce niektórzy harcerze nosili przy-szyte do chusty pomponiki na dowód potwierdzonych cnót rycerskości. Pomponiki wykonały dziewczyny z żeńskiej drużyny szczepu, zastrzegając sobie prawo głosu i veta w kapitule tej sprawności
Posiadacze harcerskiej sprawności tworzą kapituły (komisje), które prowadzą próby i egzaminy dla adeptów tych sprawności, mają nadane przez Radę Drużyny określone przywileje i ubiegają się o zdobycie wyższej sprawności z kolejną gwiazdką.
Harcerz zgłasza chęć zdobycia sprawności drużynowemu, który wyznacza opiekuna próby, to jest harcerza, który tę sprawność posiada i jest fachowcem w danej dziedzinie. Jeśli takiego „fachowca” nie ma w drużynie, można się zwrócić o pomoc do kogoś spoza drużyny: dorosłego profesjonalisty, harcerza z innej drużyny, członka przyjaciół drużyny.
Sprawność można, zależnie od specyfiki i wymagań, zdobyć zdając jednorazowy „egzamin” lub w dłuższym okresie. I tak „cieśla” buduje kilka urządzeń obozowych w czasie kwaterki, lub szafę i półki w harcówce w okresie zimowym, kucharz musi zaserwować kilka, kilkanaście smacznych dań, które zjedzą jego druhowie.
Opiekun próby obserwuje dzieła osoby zdobywającej sprawność, a gdy uzna że wymagania zostały spełnione, potwierdza to w karcie próby i zgłasza drużynowemu wniosek o przyznanie sprawności. Fakt ten ogłasza drużynowy w rozkazie dziennym.
Zdobycie sprawności powinno zawierać w sobie element wyczynu i uwieńczone dziełem, które inni będą podziwiać.
W grupie sprawności artystycznych, np. śpiewak, grajek, zaliczenie próby uzależnia się od powodzenia na występach na kilku ogniskach, festiwalu i rozśpiewania zastępu lub drużyny.
Wymagania wypisane w regulaminach sprawności nie można traktować dosłownie. Są to propozycje, które muszą być dostosowane do indywidualnych możliwości zdobywającego sprawność oraz planów i wymagań drużyny.
Próba powinna przebiegać sprawnie i zakończyć się w określonym czasie. I tak sprawności I stopnia „*” dla stopnia młodzika nie powinna trwać 1 – 2 tygodni, sprawność II stopnia „**” wywiadowcy do 1 miesiąca, sprawność III stopnia „***” do dwóch miesięcy, zaś sprawność mistrzowska „M” do ½ roku.
W drużynie powinien istnieć dobry klimat do zdobywania sprawności. Sprawności, które harcerze wybiorą, powinny być umieszczone w planie rocznym lub obozowym drużyny.
Ułożone zadania winy być osiągalne dla harcerza, ale nie łatwe. Każda próba winna być osobno ułożona. Nie wolno kazać harcerzom przepisywać wymagania z regulaminu!!!
Przykład dla sprawności kucharz.
Wymagania regulaminu:
1. Pokierował przygotowaniem trzech posiłków, w tym obiad z dwóch dań.
2. Na biwaku zbudował kuchnię polową, urządził zaplecze kuchenne.
3. Sporządził posiłek bez używania naczyń np.: ryba w liściach, ciasto na kiju, pieczone jaja, kurczak pieczony itp..
4. Ułożył jadłospis na trzydniowy biwak.
5. Przygotował dwie potrawy wykazując się znajomością kuchni polskiej.
Inny regulamin przewiduje następujące zadania:
1. Prawidłowo posługiwał się sprzętem kuchennym.
2. Ułożył urozmaicony jadłospis na kilkudniowy biwak lub tydzień obozu dla całej drużyny.
3. Przygotował obiad dwudaniowy dla rodziny, podając go estetycznie i pamiętając o kawie i deserze po obiedzie.
4. Wybrał miejsce na kuchnię obozową, urządził ją funkcjonalnie.
Warunkiem nadania kolejnego stopnia harcerskiego jest zdobycie co najmniej pięciu nowych sprawności w wyższym stopniu (następna gwazdka „***” lub „M”). Nie zawsze komisje stopni zwracają na to uwagę. Stopnie Ćwika i Harcerza Orlego muszą być połączone ze zdobyciem sprawności mistrzowskich i wyczynem.
Na kartcie próby na sprawność powinny znaleźć się takie elementy jak: imię nazwisko, stopień, zastęp i drużyna harcerza; posiadane sprawności wprowadzające; zadania z terminem realizacji; potwierdzenie zalieczenia zadań i przyznania sprawności.
hm Zbigniew Bugaj HR