Miesiąc: wrzesień 2004

Czym jest? Jak go zdobywać? Gdzie go nosić? To tylko niektóre pytania na które znajdziecie odpowiedź w niniejszym tekście. Jeżeli po lekturze tekstu nasuną się Wam jakieś pytania to wiecie gdzie pisać…

Naramiennik wędrowniczy jest znakiem rozpoznawczym wędrowniczek i wędrowników. Symbolizuje wejście do zespołu wędrowniczego i wyróżnia wędrowników spośród innych grup wiekowych.

Naramiennik wędrowniczy pierwszy raz został wprowadzony oficjalnie w Organizacji Harcerzy ZHP w czerwcu 1938 r. Noszony był przez młodzież harcerską w ZHP do momentu usunięcia jej z organizacji w końcu lat 40-tych XX wieku. Później powracał w chwilach przemian – tak było w roku 1956 i w latach 80-tych. Obecnie noszą go wędrownicy w ZHP pgK i w ZHR oraz w części drużyn ZHP.

Naramiennik wędrowniczy jest noszony na lewym pagonie munduru. Przyznaje go rozkazem posiadający naramiennik drużynowy lub inny przełożony. Prawo noszenia naramiennika uzyskuje harcerz po zakończeniu próby wędrowniczej (o próbie wędrowniczej możecie przeczytać we wrześniowym numerze „Czuwaj”).

Naramiennik jest wręczany obrzędowo w gronie wędrowników przy płonącym ogniu. Zwykle jest to obrzędowo rozpalone ognisko, czasami harcerski kominek. Ważnym elementem tej uroczystości powinno być odczytanie tekstu Kodeksu Wędrowniczego. W wielu środowiskach wręczenie naramiennika połączone jest z odnowieniem Przyrzeczenia Harcerskiego. Zwyczaj ten „przywędrował” do nas z ZHPpgK, gdzie jest stałym elementem obrzędu przejścia do grona wędrowników.
Inną grupą, która nosi naramienniki, są instruktorzy pracujący z wędrownikami (drużynowi) i z kadrą wędrowniczą (namiestnicy, kadra kształcąca, członkowie referatów chorągwianych itp.). Naramiennik taki świadczy o umiejętności pracy metodyką wędrowniczą.
Naramiennik jest wręczany instruktorowi w sposób obrzędowy – zwykle na zakończenie szkolenia prowadzonego przez namiestnictwo, referat, czy też zespół kadry kształcącej. Jeżeli nie macie jeszcze naramiennika i chcecie wziąć udział w warsztatach poświęconych pracy z drużyną wędrowniczą, skontaktujcie się z waszym referatem chorągwianym. Jeżeli w waszej chorągwi nie ma referatu zajmującego się kadrą wędrowniczą, skorzystajcie z oferty znajdującej się na stronach internetowych wydziału pod hasłem „Szara Drużyna”.

Dwie pierwsze grupy zdobywają naramiennik poprzez odbycie próby wędrowniczej. Trzecia grupa osób nosi naramiennik niejako „z urzędu” – tak, jak drużynowi zuchowi noszą znaczek zucha (nawet wtedy gdy nie byli nigdy zuchami i nie składali obietnicy). Jednak staramy się w tej grupie zachować dwie zasady. Po pierwsze naramiennik powinien być nadany w sposób obrzędowy przez inną osobę posiadającą naramiennik. Po drugie naramiennik powinny nosić osoby przygotowane do pracy metodyką wędrowniczą – dlatego naramienniki najczęściej są nadawane na zakończenie kursów i warsztatów prowadzonych dla kadry wędrowniczej. Czy osoby posiadające już stopień HO powinny zdobyć naramiennik?
Moim zdaniem tak. Oczywiście zdobycie naramiennika powinno być zdecydowanie bardziej proste. Posiadacze stopnia HO udowodnili już przecież (tak mi się przynajmniej wydaje), że wiedzą na czym polega służba, wyczyn i praca w zespole wędrowniczym. Tak więc ich próba wędrownicza powinna ograniczyć się do takich zadań, które przybliżą im to, co w wędrownictwie dotąd było im nieznane np. symbolikę wędrowniczą, Kodeks Wędrowniczy itp.

Do noszenia naramiennika wędrowniczego mają prawo:
– wędrownicy;
– młodzi instruktorzy w wieku wędrowniczym (nazywamy ich w wydziale instruktorami-wędrownikami), którzy pracują w zespołach pracujących metodyką wędrowniczą;
– instruktorzy pracujący w pionie wędrowniczym (np. drużynowi, szczepowi, namiestnicy, kadra kształcąca, instruktorzy referatów chorągwianych i wydziału GK).

WĘDROWNICZA WATRA
Najważniejszym elementem naramiennika jest wędrownicza watra. Jest to ognisko ułożone w sposób skautowy na tzw. długie palenie. Tworzą je trzy skrzyżowane polana i znajdujące się nad nimi trzy płomienie.

Watra na zielonym tle lewego naramiennika to symbol świadomej życiowej wędrówki po zagadnieniach i tematach z zakresu wszelakich dziedzin ludzkiej aktywności. Wędrówki po własnej miejscowości, regionie, Polsce, Europie i świecie. Ognisko to symbol ciepła, bliskości, więzi, domu, rodziny, wiedzy, energii. Zielone tło naramiennika przypomina, że to wszystko odbywa się w czasie harcerskiego życia.

Płomienie wędrowniczej watry są symbolem dążenia ku doskonałości. Najmniejszy płomień to siła ciała – dbałość o zdrowie i tężyznę fizyczną. Średni płomień to siła rozumu – dążenie do wiedzy i rozwijanie swojego intelektu. Największy płomień to siła ducha – kształtowanie charakteru, dążenia do prawdy i Boga. Polana ogniska są związane z zasadami wędrowniczej pracy: służba – praca na rzecz społeczeństwa i organizacji; wędrówka – szukanie swojego miejsca w społeczeństwie; wyczyn – praca nad sobą, samodoskonalenie.

hm. Ryszard Polaszewski
Kierownik Wydziału Wędrowniczego
GK ZHP

Od 1 września 2003 r. obowiązuje w ZHP nowy system metodyczny (zatwierdzony w marcu tego roku przez Radę Naczelną ZHP). Istotną nowością jest wprowadzenie czterech grup metodycznych zamiast dotychczasowych trzech.

W opisach metodyk przyjętych przez Radę jest niewiele nowych zapisów. Jednym z nowych elementów metodyki pracy z młodzieżą harcerską jest próba wędrownicza.

Próbę wędrowniczą przechodzi każdy, kto chce zostać wędrownikiem. Oznacza to, że jest ona stałym elementem wejścia do grupy wędrowników, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z przechodzeniem wewnątrz drużyny wielopoziomowej, przejściem między drużynami (starszoharcerską i wędrowniczą), czy też odbywa ją osoba przychodząca do harcerstwa. Celem próby jest umożliwienie harcerzowi świadomego funkcjonowania w zespole wędrowniczym. Powinna ona trwać nie dłużej niż 6 miesięcy.

WYMAGANIA PRZYKŁADOWEJ PRÓBY WĘDROWNICZEJ:
– rozumiem, do czego zobowiązuje mnie Kodeks wędrowniczy.
– znam symbolikę Wędrowniczej watry.
– wykonałem przynajmniej jedno zadanie o charakterze wyczynu.
– podjąłem się stałej służby na rzecz środowiska działania.
– znam konstytucję drużyny wędrowniczej, do której należę, jej historię i bohatera.

Jaka powinna być próba wędrownicza?
1. Wymagania próby wędrowniczej są tworzone w konkretnym środowisku, najczęściej w drużynie. Jeżeli zachodzi taka potrzeba – wspólne wymagania można wypracować w szczepie, ewentualnie w hufcu. Wymaga to jednak porozumienia się wszystkich drużyn wędrowniczych.
2. Najważniejszą częścią próby są wymagania związane ze specyfiką wędrownictwa. Dzięki nim kandydat na wędrownika ma poznać idee służby i wyczynu, kodeks wędrowniczy, symbolikę wędrowniczą. Wszystko to pozwoli mu zrozumieć miejsce wędrownika w organizacji.
3. Jeżeli próba wędrownicza wiąże się z przejściem do nowej drużyny, to powinna zawierać wymagania związane z konkretną drużyną wędrowniczą (konstytucja, historia, bohater).

Zadania, które realizowane są w ramach każdej próby wędrowniczej, mają stwarzać pole do samodoskonalenia i powinny być w dużej części samodzielnie określane przez odbywającego próbę. Da to możliwość przygotowania się do zdobywania stopni HO i HR.

Dla osób wstępujących do ZHP po ukończeniu szesnastego roku życia próba wędrownicza jest uzupełniana o próbę harcerki/harcerza. Próba ta zawiera wiedzę o harcerstwie niezbędną do tego, by świadomie zdecydować o tym, czy chce się zostać harcerzem – członkiem ZHP. W takim przypadku zakończenie próby wędrowniczej jest jednoznaczne z dopuszczeniem do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego.

Jak wprowadzić próbę wędrowniczą w waszej drużynie?

Przede wszystkim trzeba gruntownie zapoznać się z zasadami metodyki wędrowniczej. Najmniejszym wysiłkiem będzie zapoznanie się z broszurą metodyczną oraz materiałami w prasie harcerskiej i na stronach internetowych. Jednak najlepiej, jeśli kadra drużyny przejdzie szkolenie prowadzone przez komendę chorągwi (takie szkolenia odbędą się w większości chorągwi jeszcze jesienią).
Jeżeli posiądziecie już niezbędną wiedzę, trzeba zastanowić się nad wymaganiami próby wędrowniczej w waszej drużynie. Opracowując ją pamiętajcie, by próba dała się zrealizować w 6 miesięcy (nawet ta uzupełniona o próbę harcerza/harcerki). Zastanówcie się też, jak ma wyglądać w waszej drużynie wręczenie naramiennika wędrowniczego. Jeżeli w drużynie nikt nie ma jeszcze naramiennika – zwróćcie się z tym problemem do referatu chorągwianego.

PRÓBA WĘDROWNICZA DLA KADRY ZUCHOWEJ…
Jak ma wyglądać taka próba dla członków kadry zuchowej i harcerskiej, którzy mają 16 lat i chcą zdobywać HO, a w szczepie nie ma drużyny wędrowniczej?
Osoby w wieku wędrowniczym stanowiące kadrę zuchową i harcerską powinny pracować w zespołach rówieśniczych zapewniających im wsparcie i możliwość rozwoju. Takimi zespołami są kręgi instruktorskie, namiestnictwa, rady szczepów itp. Praca z młodą kadrą prowadzona w tych zespołach powinna opierać się na metodyce wędrowniczej. W związku z tym, drużynowi i przyboczni nienależący do drużyn wędrowniczych powinni swój naramiennik zdobywać w takich właśnie zespołach.

hm. Ryszard Polaszewski
Kierownik Wydziału Wędrowniczego
GK ZHP

Każdy, niezależnie od momentu wstąpienia do organizacji, zaczyna swą przygodę harcerską od próby harcerki/ harcerza. Jej zakończenie wiąże się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki/ harcerza. Próba harcerki/ harcerza trwa od 3 do 6 miesięcy.

Masz w drużynie nowe osoby, które jeszcze nie są harcerzami? To radość i troska. Radość, bo będzie nas więcej. Troska, bo trzeba bez zatrzymywania w miejscu pozostałych umiejętnie wytłumaczyć przybyszom, o co w harcerstwie chodzi. A może wszyscy są nowi, bo właśnie założyłeś całkiem nową drużynę i na twoje zaproszenie przyszło kilkanaście osób?
Wszyscy oni są twoimi gośćmi, których chcesz zachęcić do działania w harcerstwie. Zanim jednak zaczniesz z nimi zdobywać stopnie, zanim zaczniesz ich uczyć tego wszystkiego, co harcerz umieć powinien, musisz ich powitać, przedstawić się im i zapytać, czy zostaną z tobą na dłużej. Inaczej przyjmuje się gości, którzy przychodzą na herbatę, a inaczej takich, którzy zostają na całe wakacje.
Skąd twoi goście mają wiedzieć, czy chcą zostać na dłużej? Muszą sprawdzić, czy praca w drużynie im się podoba, czy chcą być harcerzami. Ten czas nazywamy próbą harcerza. Tylko osoby, które chcą zostać w drużynie i których postawa jest zgodna z ideą próby, mogą zostać harcerzami i złożyć Przyrzeczenie Harcerskie.

Jak widać, na próbę składają się dwa elementy:
1. Sprawdzenie, na czym w praktyce polega harcerskie działanie (uczestniczenie w zbiórkach, praca w zespole przy okazji projektu),
2. Poznanie, zrozumienie i zaakceptowanie wartości, zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu, przedstawianych przez harcerskie symbole.
Szczególnie ten drugi element próby, a także sposób jej rozpoczęcia i zakończenia (złożenie Przyrzeczenia) zależy od tradycji, obrzędowości drużyny.

Przebieg próby
Próbę należy rozpocząć jak najszybciej. Jeśli tylko ktoś zdecyduje, że chce regularnie chodzić na zbiórki, powinieneś go poinformować, że wiąże się to z rozpoczęciem próby harcerza i wyjaśnić, na czym ona polega. Powinieneś podkreślić, że dopiero po złożeniu Przyrzeczenia przestaje się być gościem w drużynie i że okres niezobowiązującego odwiedzania drużyny nie może trwać wiecznie.
Rozpoczęcie próby możesz ogłosić rozkazem, możesz też nadać mu obrzędowy charakter – dodać do symbolicznej watry drewienka z imionami osób rozpoczynających próbę (dołożą je do prawdziwego ogniska podczas Przyrzeczenia), wpisać ich imiona do kroniki, pasować ich na giermków, jeśli macie obrzędowość rycerską.
Twoje zadania jako drużynowego, związane z próbami harcerza w twojej drużynie, będą zależały od liczby nowych osób i od liczby i wyszkolenia twoich harcerzy.
Zacznijmy od sytuacji, kiedy wszyscy lub prawie wszyscy są nowi. Pokaż im, na czym polega harcerstwo.
Pokaż im znany świat z niecodziennej perspektywy, daj radość poszukiwania, odkrywania. Daj im sprawdzić, czy innym spodobają się te rzeczy, którymi sami się interesują, daj spróbować, czy dają sobie radę w nowo poznanych dziedzinach życia. To zachęci członków drużyny do
Pokaż im pracę w zespole – to nowopowstałe zastępy podejmują zadania, sprawdzające przydatność właśnie zdobytej wiedzy i umiejętności, poszukują nowych ścieżek. Mniejsza grupa może skoncentrować się na wybranych tematach, bez oglądania się na innych, zmienić się w zespół ekspertów, służący radą pozostałym lub podejmujący trudniejsze zadania. W ten sposób członkowie drużyny będą przygotowani do spełnienia następnego wymagania – projektu.

Pokaż im nasz kodeks postępowania – Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, harcerskie symbole. W swoich gawędach nawiązuj do punktów Prawa, do symboliki lilijki, krzyża, koniczynki, stawiaj pytania dotyczące norm, zasad, którymi kierują się różni ludzie, stwarzaj sytuacje, w których pomimo wątpliwości trzeba podejmować decyzje. Dzięki temu członkowie twojej drużyny będą mogli poznać, zrozumieć i – jeśli zechcą – zaakceptować harcerskie wartości.
Jeśli nowych osób jest tylko kilka, twoje zadania częściowo przejmą zastępowi. Możesz rozdzielić nowe osoby do działających zastępów albo stworzyć z nich oddzielny zastęp, na którego czele stanie doświadczony harcerz, który przekaże im podstawową wiedzę, nauczy pracy w grupie, wytłumaczy symbolikę. Ty jako drużynowy musisz oczywiście zadbać o atrakcyjność zbiórek drużyny, podpowiadać kolejne kierunki poszukiwań, umiejętnie stawiać pytania, ale przecież to twój chleb powszedni.
Najtrudniej jest wtedy, gdy nowych osób jest więcej niż dotychczasowych harcerzy i kiedy nie masz do pomocy dobrych zastępowych, którzy zajmą się uczeniem podstaw. Musisz wtedy zwracać szczególną uwagę na to, żeby te pierwsze zbiórki były atrakcyjne dla obu grup. Żeby ci nowi rozumieli, o co chodzi, a ci starsi się nie nudzili. Znaleźć coś, czego jeszcze nie było, zupełnie nowy temat, będący odkryciem dla wszystkich członków drużyny.

Zakończenie próby
Ustal razem z drużyną, jak podejmowane będą decyzje o zakończeniu próby. Drużynowy nie powinien tu decydować sam. Może rada drużyny po ocenieniu wykonania projektu będzie kolejno zapraszać na rozmowę osoby z zespołu realizującego projekt, które są w trakcie próby? Wtedy kandydat na harcerza będzie mógł się określić, czy akceptuje harcerskie wartości i chce się na stałe zobowiązać do ich przestrzegania, czy nie. Ustalcie, kto w tej rozmowie bierze udział – drużynowy, może też zastępowy lub wybrany harcerz, do którego dana osoba ma zaufanie. Efektem końcowym takiej rozmowy powinno być pożegnanie z drużyną (jeśli ktoś nie chce składać Przyrzeczenia) lub zaproszenie na ceremonię złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. Nie ustalaj sztywnych terminów – np. że tylko na obozie można składać Przyrzeczenie. Jeśli chcesz to połączyć z ważnymi dla was datami, związanymi z bohaterem drużyny, obrzędowością, wybierz kilka okazji w roku, żeby sztucznie nie przedłużać czasu trwania prób. Nawet najmilsze powitanie trzeba kiedyś skończyć. W wielu drużynach ważna jest też odrobina tajemnicy, zaskoczenia – jeśli Przyrzeczenia będą dwa razy do roku, łatwo przewidzieć, kto i kiedy „może się spodziewać”.
Próba harcerza nie powinna trwać zbyt długo – kilka, nie więcej niż 6 miesięcy. W końcu nie masz do czynienia z małymi dziećmi, ale z nastolatkami, które wiele rozumieją i chcą być traktowane poważnie. Poza tym przyszłym harcerzom i tobie zależy przecież, żeby jak najszybciej zacząć właściwe harce – zdobywanie kolejnych stopni, sprawności, przygotowania do pierwszego wspólnego obozu.

źródło: podręcznik drużynowego starszoharcerskiego
Wydział Starszoharcerski GK ZHP

PLAN PRACY
Plan pracy drużyny powinien uwzględniać specyficzną dla tego wieku potrzebę poznawania (siebie i świata) i poszukiwań.
Program pracy drużyny ukierunkowany jest zadaniami prób na stopnie harcerskie, indywidualnymi zainteresowaniami harcerek i harcerzy oraz poszukiwaniem pól działania i sfer aktywności.

O ile w przypadku drużyny harcerskiej drużynowa kieruje drużyną przy POMOCY rady drużyny, o tyle w przypadku drużyny starszoharcerskiej robi to przy jej WSPÓŁUDZIALE.
Wynika to z tego, że drużynowa drużyny starszoharcerskiej świadomie część decyzji powierza radzie drużyny. Aczkolwiek cały czas jest przewodnikiem w poszukiwaniach harcerzy i w istotny sposób wpływa na program drużyny i jej organizację.

Pamiętaj, że system małych grup (praca zastępami) to podstawa metody harcerskiej.
Zastępy starszoharcerskie mają dużo większą samodzielność niż miało to miejsce w przypadku zastępów harcerskich.
Harcerzy starszych cechuje już zdolność do samodzielnego organizowania pracy i działania w takiej grupie, potrafią oni rozwijać samych siebie przez działanie w zespole i umiejętnie łączyć cele grupy ze swoimi własnymi. Środowisko, a w szczególności rówieśnicy, mają teraz priorytetową pozycję we wpływaniu na postawy młodego człowieka, bywa, że dużo większą od rodziców, szkoły czy kościoła

Obok zastępów mogą pojawić się również grupy zadaniowe. Warto zwrócić uwagę na to, żeby zbiórki zastępów były przygotowywane nie tylko przez zastępowego ale i przez poszczególnych członków zastępu starszoharcerskiego.
Zaplanuj z radą drużyny pracę tak, żeby regularnie odbywały się zbiórki zastępów. Np. w jednym tygodniu zbiórka drużyny, w drugim zastępu. Jeżeli do tej pory nie pracowałeś tym systemem, to częstotliwość zbiórek zastępów może być mniejsza, np. jedna zbiórka w m-cu niech będzie zbiórką zastępu. Przyglądaj się bacznie temu, jak przygotowywane są te zbiórki. Stopniowo zwiększaj samodzielność zastępowych. Pozwól na koniec przejąć odpowiedzialność za zastęp harcerzom.

FORMY PRACY
Zachęcamy do zastosowania w planie takich form pracy, które stwarzają możliwość aktywnego poszukiwania: wycieczka, zwiad, różnorodne formy dyskusyjne, zbiórka tematyczna, zajęcia specjalnościowe.

INSTRUMENTY METODYCZNE
Nie zapominajcie, że instrumentem metodycznym charakterystycznym dla Waszych harcerzy jest projekt starszoharcerski.
Przy wyborze sprawności zwróćcie uwagę na te, które są oznaczone dwoma i trzema gwiazdkami.

Postarajcie się tak zaplanować pracę, żeby ułatwić zdobywanie stopni starszoharcerskich: Pionierka-Odkrywca i Samarytanka-Ćwik

Jeżeli Twoja drużyna jest drużyną wielopoziomową, to należy tak zorganizować jej pracę, żeby z harcerzami starszymi pracować zgodnie z metodyką starszoharcerską.
Najważniejsze różnice pokazuje poniższe zestawienie:

UCZENIE W DZIAŁANIU:
W drużynie harcerskiej charakterystyczną formą aktywności jest gra. Gra jest harcerską formą uczenia życia przez działanie. W grze istotne jest współzawodnictwo. Uczestnicząc w grze harcerki i harcerze poznają swoje możliwości, zdobywają nowe umiejętności

Charakterystyczną formą aktywności w drużynie starszoharcerskiej jest poszukiwanie. Harcerze odkrywają różne pola działania, nowe pasje i zainteresowania w poszukiwaniu własnej drogi. Wszystkie działania oparte są na sprawdzaniu się w realnych, życiowych

ROLA DRUŻYNOWEGO:
Drużynowy harcerski jest przywódcą i autorytetem. Inicjuje przedsięwzięcia realizowane w drużynie. Kieruje zastępem zastępowych. Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę.

Drużynowy starszoharcerski jest przewodnikiem w poszukiwaniach, W istotny sposób wpływa na program drużyny i jej organizację. Świadomie część decyzji powierza radzie drużyny.Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę.

CHARAKTERYSTYCZNE FORMY PRACY:
Dla zapewnienia jak najlepszych efektów wychowawczych w drużynie harcerskiej należy stosować przemienność form, zwłaszcza takich, które stwarzają możliwość stałej aktywności i sprawdzania się. W szczególności są to: gra terenowa, gra w harcówce, biwak, zw

W drużynie starszoharcerskiej szczególnie zalecane są takie formy pracy, które stwarzają możliwość aktywnego poszukiwania, takie jak: wycieczka, zwiad, różnorodne formy dyskusyjne, zbiórka tematyczna, zajęcia specjalnościowe.

(nutka refleksji po tegorocznym HAL-u)
Po latach, gdy nasze państwo borykało się z przeróżnymi ustrojami politycznymi, które zawsze – w większym lub mniejszym stopniu – wpływały niekorzystnie na przeciętnego obywatela Polski, my dziś żyjemy w kraju demokratycznym.

Mamy własne prawa i możemy o nich decydować – tak przynajmniej wynika z encyklopedycznej definicji: „demokracja:(…)forma ustroju państwa, w którym oficjalnie uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się wszystkim obywatelom swobody i prawa polityczne zapewniające im udział w sprawowaniu władzy”/ „Encyklopedia PWN”/. Ustrój więc niemal idealny. Staramy się, aby przenikał każdą sferę naszego życia – w wyborach decydujemy o składzie sejmu i senatu, a nawet o tym, kto ma stanąć na czele RP; w szkole przewodniczącego klasy uczniowie wybierają poprzez głosowanie; możemy decydować, co chcemy robić w danym momencie – nikt nie powinien narzucać nam swojej woli.

Właśnie. Tylko, czy zawsze tak jest? Czy nie spotykamy się z sytuacjami, gdzie mimo wszystko musimy zrobić coś, na co w ogóle nie mamy ochoty, a co – przez to właśnie, że wymuszone – traci całą swą atrakcyjność, którą niewątpliwie by posiadało, gdybyśmy mogli robić to z własnej woli? Harcerze wyjeżdżając na obozy przygotowani są na konieczność wypełniania pewnych obowiązków, wiedzą, że będą musieli podporządkować się grupie, słuchać opiekunów. I to nie sprawia im problemu. Bawią się, uczą, uczestniczą w grach, ale i sprzątają, ponoszą kary za przewinienia i cierpliwie znoszą bieganie z plecakami po lesie. Mimo to obozy powinny jawić się im jako czas, który chcą pamiętać. Gdzie oprócz tych kar i przymusów, mają czas na odpoczynek – nawet jeśli przez to musieli by zrezygnować z innej atrakcji.
Niejednokrotnie jest tak, że wracając z gry terenowej, z rajdu lub po prostu dłuższego marszu mając w perspektywie kolejne elementy programu, wolałyby zostać w obozie – porozmawiać, poleżeć lub nawet pograć w piłkę – jednym słowem odpocząć. Niewątpliwie lepszym wyjściem w takiej sytuacji byłoby pozwolenie harcerzom na tę chwilę wytchnienia, gdyż przymusowe uczestnictwo w zajęciach nie tylko nie przyniesie zamierzonych skutków, a może tylko zniechęcić do uczestniczenia w nich również później. Mogąc zrobić coś z własnej woli, dzieci wykazują o wiele większe zainteresowanie, pomysłowość – osiągają zamierzone cele.

Harcerze stanowią pewną społeczność, która wypełnia sumiennie obowiązki, jest posłuszna przełożonym, dąży do czegoś przez służbę Bogu i swojemu krajowi. Ale to także grupa ludzi, która powinna mieć – choćby w małym stopniu – możliwość decydowania o sobie. A my powinniśmy im to umożliwiać, powinniśmy godzić się na ich decyzje, jeśli niosą one ze sobą korzyści, których harcerze potrzebują. Przez podejmowanie decyzji można się uczyć odpowiedzialności – decydując się na rezygnację z czegoś trzeba pamiętać o tym, że to samodzielny wybór i że nie można mieć do nikogo o niego pretensji. Czasem więc lepiej uznać to, co proponują harcerze i pozwolić na opuszczenie jakiegoś planu, aby dać im lekcję samodzielności i odpowiedzialności za własne decyzje. A taka lekcja ma przecież dużą wartość.

Monika [współpraca MAK – za co serdecznie dziękuję]